دربارۀ هیتی ها

قبایلی [از آریایی ها بودند که] از قفقاز یا شمال خزر حرکت کرده، از بالکان گذشته، از راه تنگۀ بوسفور وارد آسیای صغیر شده اند، یا از راه ارس و دجله و فرات به آناتولی رفته، و در آنجا استقرار یافته اند. معروف ترین این اقوام «هیتی ها» و «میتانی ها» می باشند./ هیتی ها نخستین قوم بزرگی بودند که در آسیای صغیر = آسیای مینور = آناتولی = آناطولی = به عربی: اناضول زندگی می کرده اند (در فاصلۀ سال های دو هزار تا هزار و پانصد قبل از میلاد. بعضی ها: پیش تر از این تاریخ). صاحب تمدن بزرگی = وسیعی بوده اند؛ مثل تمدن مصر./ نامگذاری این تمدن به خاطر نام پایتخت آنها بوده است: هاتی یا هاتوش بر کنار رود هالیس (قزل = قیزیل ایرماق کنونی)./ هیتی ها خط میخی را از اهل بین النهرین آموختند و آن را با زبان هند و اروپایی خود انطباق دادند./ هیتی ها در قسمت اعظم آسیای صغیر تاخت و تاز کرده اند./ روابط با همسایگان (بین النهرین) و «تمدن» در آسیای صغیر از زمان هیتی ها شروع می شود. [تمدن = تشکیل حکومت]./ هیتی ها آریایی بوده اند (ریشۀ آریایی داشته اند)./ هیتی ها با از بین بردن فرمانروایی میتانی ها بر سراسر شبه جزیرۀ آناتولی مسلط شدند./ پس از تسلط بر آناتولی، بر سوریه [شام] و فلسطین هم مسلط شدند. آنها حتی بابل را هم گرفتند [یعنی بین النهرین علیا را]، اما نتوانستند در آنجا ماندگار شوند (به دلیل مبارزه بر سر قدرت در داخل)./ پایتخت هیتی ها در دهکدۀ امروزی «بوغاز کوی» (در شرق آنکارا) واقع بوده است. در آنجا الواح پیدا شده است (حدود سیزده هزار لوحه). در آنجا معبدها و قصرها داشته اند./ هیتی ها چون وضعیت اقتصادی پررونقی داشته اند، و چون بر سر راه های اصلی شرق به غرب قرار گرفته بودند، مورد حملات پی در پی دولت جنگجوی آشور قرار گرفتند و در نهایت به دست آشوری ها از بین رفتند./ احتمال می دهند که علت انقراض حکومت هیتی ها، دست یافتن دشمنان آنها به «آهن» بوده باشد./ هیتی ها صادر کنندۀ «آهن» [و مصنوعات آهنی] بودند./ زبان هاتی قدیمی ترین زبان آسیای صغیر بوده است./ منبع عمدۀ درآمد آسیای صغیر [در عهد هیتی ها] «فلزکاری» بود. مثلا فروش سازه های فلزی = آهنی در مقابل طلا به مصر./ قوانین تنبیه در تمدن هیتی بسیار ملایم تر از قوانین حمورابی در بابل یا قوانین آشوری بوده است./ مذهب در نزد هیتی ها امر مهمی بوده و خدایان متعدد داشته اند. از خدایان عمدۀ هیتی ها رب النوع رعد بود. حیوان مقدس رب النوع رعد «گاو» بود و این حیوان از قدیم ترین ایام در آناتولی ستایش می شد. کوهستان عمدۀ این سرزمین را به همین مناسبت «توروس» [برگرفته از کلمۀ «ثور»] می نامند./ ارتش هیتی دو بخش داشت: پیاده نظام و واحد ارابه های جنگی./ ارابه های جنگی قدرت خاصی به ارتش هیتی می داده است. مؤسس این واحد «هوری ها» بودند. مربی هیتی ها در پرورش اسب هم «میتانی ها» بوده اند./ در ارابه های جنگی، گذشته از راننده و حامل سپر، سربازی که به نیزه و کمان مسلح بود، قرار می گرفت./ مخازن خوار و بار سلطنتی مسؤول تأمین آذوقۀ سپاهیان بود و در اردوکشی ها سربازان از غنایمی که به دست می آوردند، زندگی می کردند./ هیتی ها بر عکس آشوری ها هیچ گاه ملل مغلوب و اسرای آنها را زجر نمی دادند./ هیتی ها دویست و پنجاه سال حکمرانی کردند (از حدود هزار و ششصد و پنجاه تا هزار و چهارصد قبل از میلاد). بر سراسر آناتولی، شمال سوریه [شام]، بین النهرین علیا [بابل] مسلط شدند. پانزده پادشاه هیتی شناسایی شده اند. مرکز این دولت شهر هاتوسا در شمال آناتولی مرکزی بوده است./ ازدواج با محارم در دولت هیتی ها ممنوع بود و آنها، سرزمین هایی را که چنین امری در آنها صورت می گرفت، کمتر تمدن یافته! می دانستند./ هیتی ها